Finale de la vida Latina (en tango dansen met een man zonder hand)

16 maart, 18:23 Buenos Aires / 22:23 Madrid. 7H 0 MIN/ 6474 KM to Madrid. 

De informatie kijkt me aan, extra helder met de vliegtuig kabine die al donker is gemaakt conform Europese tijden, en flikkert bovenaan het schermpje waarop een wit vliegtuig boven de noord-oostelijke uithoek van Brazilië balanceert. Precies halverwege de route die ik aflegde, of althans, op 36 uur met de bus daarvandaan, ongeveer een centimeter op dit kaartje. De hoek vanwaar de route omlaag boog na die onbeschrijfelijk groene, ruime en vredige doorsteek van de Amazone, waar ik na een aantal nachtbussen in Salvador de Bahía belandde om na een vermakelijke nacht bezigheden verzinnen op het busstation, met zonsopgang op het voordek van een nogal ruig ogende ferry de Braziliaanse kust richting het zuiden zag uitrollen. Ongeveer een maand geleden, hoe ontzettend gek het concept van ruimte en tijd soms kan voelen.

De laatste keer schreef ik over Iguazu als volgende plan, en wat een geluk dat ik toch niet naar het afkeurende advies van een oude vriend luisterde. Deze totaal onomvattelijke watermassa staat me nog in alle dimensies voor de geest, het geluid, de 'regen' van het opspattende vocht, en vooral die eerste minuten, toen ik met een Duitse hostel metgezel vóor de toeristentreintjes (simpele kwestie van langs het spoor lopen vóor het treinvertrek - tegen het advies van de parkmedewerkers in, die waarschuwden voor onbestaande modder - , dat met inladen van toeristen in allerlei maten een prima voorsprong gaf) als een van de aller eersten aan de "Garganta del diablo" stond, de "keel van de duivel" waar al dat water in een gigantische afgrond stort, met zoveel kracht en volume dat daar alleen maar een eindeloze hoeveelheid wit te zien is. Alleen heel soms zag je in de verte de rivier onder de mist uitblinken, maar het overgrote deel van deze watervallen familie is slechts een uitzicht aan neerstorting en een onbegrijpelijke ruimte, waar af en toe groepen zwarte vogels overheen vliegen, en waarvan je vooral echt niet kunt bedenken hoe het daar middenin dat natuurgeweld aan toegaat...

Terwijl ik de watervallen nog door mijn aderen voel denderen, brengt een lange en zeer slaperige bus me naar Rosario, waar ik Dani (oud huisgenoot uit Barcelona) ontmoet. We brengen wat dagen door in de zingende hitte, bezoeken een eiland dat doet denken aan een Argentijns Ibiza in de stadsrivier (meer Amazone dan Amstel formaat), slapen in de luxe villa die Dani, op de muren na, met eigen handen bouwde, inclusief zwembad, en hebben de laatste avond een jam-sessie met zijn zus en twee vrienden. Daar staan we ineens te improviseren op piano, drum, bas, gitaar en met afgewisselde zang, in een sfeervolle muziekstudio in Rosario, Argentinië (volgensmij ben ik nog nooit in zo'n studio geweest!). Er wordt vrolijk door elkaar heen gedenderd, de instrumenten die dat kunnen draaien hun versterking omhoog, maar niemand overtreft de knallende drumstokken. De studio maakt kort daarna plaats voor een tafel vol burgers en bier, en ik observeer de snelle gesprekken met dat heerlijke accent. Dani is de enige die in het buitenland woont en vertelde me al even over zijn liefde maar toch ook ongemakken weer terug te zijn, vooral de twijfel en verwarring die hij voelt omtrent het idee van "thuis". Terwijl we wat herinneringen over de muziekscene in Barcelona ophalen blijft zijn zus jam sessies in deze stad opnoemen, de twee vrienden hebben het over een lokale bar, en ik voel een soort spanning in de groep, iets waar Dani ook eerder aan refereerde, dat de meesten nooit hun buurt, groep, familie en vrienden verlaten, en dat hij daarin echt de vreemde eend is, nadat hij spontaan met zijn ex naar Italië verhuisde, een plan dat al snel niet werkte en hem uiteindelijk naar Barcelona bracht, de stad waarvan iemand ooit tegen me zei dat iedereen die daarheen komt om "iets te zoeken"... 

Enfin, Rosario liep na een relatief korte busrit alweer over in Buenos Aires, waar ik mijn opa op het busstation zou zien. Met een uur vertraging liepen we elkaar net mis, en in het enthousiasme om dan maar snel de stad in te gaan sprong ik in een taxi-val. Na vijf minuten stond de meter al op 2.500 pesos, afhankelijk van de koers zo'n 5-10 USD. Als ik de zeer vriendelijke chauffeur hierop wijs, zegt hij vrolijk dat hij met een "Airport tarief" rijdt. Verbaasd zeg ik dat we alleen maar een stukje het centrum in hoeven, en daarop hoor ik het antwoord dat hij normaal altijd naar het vliegveld rijdt, en ik daarom op die duurdere meter zit. Nu ik er op terugkijk echt totaal gestoord, maar dan zie je dus hoe de mix van vermoeidheid van het reizen, hitte, onbekendheid in een nieuwe stad en een 'vriendelijk persoon' je toch aan je zelf kunnen doen twijfelen. Snel verzin ik dat ik maar 3.000 pesos heb en zo probeer ik het ook op de 'aardige strategie' te spelen, "meneer, zet u mij alstublieft aan de kant want ik wil natuurlijk niet langer mee reizen dan dat ik kan betalen." Gefrustreerd zie ik hem peinzen, tja, wat nu, en hij blijft rijden, want hij kan me nergens aan de kant zetten, zegt hij, ookal kon dat prima. Dan wijst hij op een bank, of ik niet even voor hem bij kan pinnen. Met het hele koersen-circus zou dat dubbel zo duur worden, en nu begin ik het ook wel alarmerend te vinden allemaal, want hij blijft rijden en de rode letters naast de spiegel bij de voorruit tikken al ver over mijn genoemde bedrag. Hij begint nog een kort verhaal over dat ik zijn werk niet respecteer, waarna ik fel zeg dat ik toch zei dat hij me eruit mocht zeggen. Mopperend zie ik nu toch zijn menselijke kant omhoog komen, hij wil me niet zomaar achter laten met bagage in de hittegolf, en misschien dat hij door mijn 'meeleven' herinnerd wordt aan zijn eigen kinderen. Uiteindelijk zet hij me redelijk dichtbij het hotel af, voor een rit die naar zijn schatting normaal 6.000 pesos zou kosten, terwijl ik later hoor dat een normaal tarief 700 zou zijn! Echt een gigantisch verschil, en eerlijk gezegd was het bijna een vreugdemoment, want dit was pas de eerste taxi sinds mijn aankomst in Colombia die me probeerde op te lichten, en om nou terug naar huis te keren zonder enige ontmoeting met een corrupte taxi is ook weer zo saai. Na een snelle check-in bij een oubollig maar toch ook wel sfeervol "Hotel Principe" vind ik al snel mijn ongeruste opa, want we hadden per mail drie scenario's besproken over hoe elkaar te vinden zonder telefoon. De voldoening van elkaar dan tóch nog op het juiste adres treffen is het waard, en we vergelijken onze verhalen, blijkbaar waren de collega's van mijn busbedrijf zeer matig geïnformeerd en wezen op een andere bus als die waar ik uit zou stappen. Ondertussen zitten we al in een Italiaans restaurant, en is het vooruit kijken naar de komende dagen...

Het wordt een mooi programma van rond wandelen in de stad die vanaf moment éen al als thuis voelt. Een soort mengelmoes van Italië, Parijs, Spanje en Catalonië, afgewisseld met tango lokalen, het zwoele Argentijnse accent, medialunas (een soort zoete kleine croissant achtige baksels die steevast bij de koffie komen), pizza en af en toe wijn, gesprekken over van alles, en nog zo veel meer. We bezoeken de universiteit waar ik was gaan studeren als de pandemie niet gebeurd was, de Universidad Torcuato di Tella, en printen het boek dat opa hier de afgelopen weken af schreef, zo wanen we ons ook even als uitwisselings studenten op deze blinkende faculteit, met adembenemende daktuin en allerlei kunst aan de muren... Zelden zo'n luxe en moderne campus gezien. Op vrouwendag zien we een groot orkest onder de rok van de Nationale Bibliotheek spelen, ter begeleiding van een zeer bonte selectie aan vrouwen die een al net zo brede variatie aan genres zingen, gebaseerd op Argentijnse gedichten. Het publiek is uitzinnig in de warme avondlucht, en zoals zo vaak op dit continent zijn zowel baby's en ouderen als alles daartussenin vertegenwoordigd. De donderdag struinen we door het centrum vol winkels, theaters, en semi-illegale wisseltaferelen, de gigantische avenues en uitzichten zoals Manhattan, met overal taxi's en gestijlde mensen, en we vinden prachtige rode glimmende schoenen om mij enigszins representabel naar het concert van die avond te tronen: "La resurrección" op een symfonie van Mahler. Wat we daar meemaken is buitengewoon.

In een gigantische hal, zo'n beetje zoals de RAI in Amsterdam, worden duizenden mensen keurig in rijen over kolossale steiger-tribunes verdeeld. Terwijl het orkest begint met stemmen, verkennen de publieksogen het podium, een zo mogelijk nog grotere oppervlakte vol aarde, gruis en stenen. Dan wordt het stil, en donker, en de volgende scene is een soort tijdloze observatie van een wit paard dat over het podium loopt, op z'n gemak, zovelen ogen gericht op het atletische lijf, het heeft iets absurds en moois, en tegelijkertijd denk ik, goh, wat zou dat paard nou denken, en hoe cast je een paard-acteur? De naam stond wel prominent in het programma boekje trouwens, onder Cast - Acteurs - Paard: Tartufo (of zo). Het paard wordt opgehaald door een vrouw die aan het bellen is, op het podium dus, onder begeleiding van Mahler met een gigantisch orkest beneden het scenario, en twee groepen van koren die alleen op het einde een paar minuten zullen gaan zingen. De telefonerende vrouw heeft een arm ontdekt, van een mens lijkt het, die uit de aarde omhoog steekt. Langzaam aan komen er reddingswerkers, steeds meer, die zich in groepen in witte pakken hijsen, langzaam het lijk opgraven (een modder achtige pop), waarna dit tafereel steeds grootschaliger wordt, totdat er zon' 30 man bezig zijn allerlei van die zanderige poppen op witte plastic zeilen uit te stallen op het podium, vanonder het puin vandaan, links graaft er een gele graafmachine, er wordt verder getelefoneerd, er lijkt geen enkele connectie tussen het publiek en het merkwaardige spektakel, en de dirigent luidt Mahler verder in woeste banen. Sommige mensen verlaten de zaal, en we kijken elkaar verbaasd aan. Des te meer omdat dit concert in het teken stond van 40 jaar democratie in Argentinië. In de eind scene worden de witte zakken geborgen in bestelbusjes, die uiteindelijk het theater uitrijden, een vrouw blijft nog hopeloos verder graven, totdat de laatste mensen haar stoppen en omhelzen, en er uiteindelijk niks meer op het podium te zien is. Er valt regen uit het plafond en er wordt hartverscheurend mooi gezongen. Zeer verbaasd verlaten we de zaal kort na het applaus. In eerste instantie was ik gefrustreerd, wat was dit voor afleiding van die mooie muziek? Aan de andere kant dacht ik aan al die reddingswerkers bij de aardbeving in Turkije, wat een traumatische, wanhopige en intens verdrietige situatie dat moet zijn, zo vol van pijn en verlies in de onmacht van al die mensen die niet geholpen konden worden. We bespreken wat na en proberen verband te leggen tussen het programmaboekje, de Argentijnse geschiedenis en de verwarde frons op ons gezicht, met de orkestrale klanken nog in het achterhoofd. Tijdens de Argentijnse vrijheidsstrijd zijn er ontzettend veel mensen ontvoerd, zie ook wel de 'desaparecidos', de 'verdwenenen' worden genoemd. Nog steeds gaan moeders de straten op die hun voornamelijk jonge zoons nooit meer terugzagen. Was dit een symbolische act om via de kunsten eens langdurig, gezamenlijk stil te staan bij de massale verliezen die het offer van de democratie waren geworden? We spreken nog wat verder en vragen andere mensen over opvattingen, maar vinden de volgende dagen niemand die het werk gezien heeft. Een ding is zeker, het spektakel riep allerlei vragen en gespreksstof op, en dat is toch een van de meest betekenisvolle kanten van theater en muziek. 

De laatste dag overkruisen wij de Rio de la Plata (een immense zee van een rivier), en fietsen we een dag door Colonia en omstreken, wat veel Portugese invloeden heeft met een totaal andere sfeer, geld, en prijzen dan in Buenos Aires. Prachtige tegels, hobbelige straatjes, verlaten weilanden en lege wegen, en een natuurlijk strand met een café waar ieder haar eigen muziek draait. Het is een dag van ontspanning, zweten op de fiets (dat had ik zeker gemist!), en het gevoel 'op vakantie van vakantie' te zijn. We eten druiven en zien een roze zonsondergang voordat we uiteindelijk flink bezond en gebruind de luxe "Colonia Express" terug op betreden, een werkelijk futuristisch cruise achtig schepsel met plek voor heel veel busladingen, maar zonder enig design van in- en uitstroom, des te minder nog bij aankomst terug op de terminal. De boot zit ook nog eens vol met zeer grote en brede rugby teams, die in hun enthousiasme (lees: arrogantie) alle moraal van in de rij staan en respect voor de medemens omvertrappen, soms letterlijk met de (ook wel zeer lullige) paaltjes die pogen de boel in bedwang te houden. Alles loopt uiteindelijk wel los en de dag was het allemaal dubbel waard, er is genoeg materiaal om over bij te babbelen en de taxi vervoert ons soepel over de nachtelijke boulevards, terrassen zitten nog vol, het zijn echt Spaanse dinertijden, en de dag was mooi geweest.

Na een mooi afscheid vervolgt mijn avontuur, nog 5 dagen alleen in deze bruisende stad, en ook op dit dierbare continent. Ik mag intrekken in het appartement van dierbare Barcelonaanse vriend Gonzalo, en hou een lange siësta waar ik met een vage verdoving uit kom, het is ondertussen 37 graden en de hittegolf begint wel heel pittig te worden. Toch besluit ik zondag te gaan tango dansen, in een park zo'n 1.5 uur met verschillende metro's aan de rand van de stad. We leren lopen, balanceren, omarmen en draaien, en er worden zaadjes geplant voor een nieuwe hobby... Wat een prachtige dans, sensueel, muzikaal, super spannend en vol met aandacht... en daar kom ik Charley tegen, de vriendin die ik in Colombia ontmoette, Britse reiziger en fervent tango fan, ook diegene die mij er in eerste instantie toe introduceerde. We vallen elkaar uitbundig in de armen, en ook haar vriend Derek kletst meteen gezellig mee. Ik kijk m'n ogen uit op de grote balzaal, hoge kleurige lampen, de emotionele tango muziek uit de speakers, vrouwen in de meest prachtige rokken en jurken, vrijwel allemaal op tango-hakken, mannen, veelal netjes gekleed zwieren in het rond, en ookal heb ik wel wat aan de kennis van salsa en forró dansen, hier is de hele energie compleet anders. De heupen moeten juist niet bewegen, je moet tegen elkaar leunen, er is niet zozeer een vaste tel en je mag op elk moment ook zo lang pauzeren als je wil, zolang je maar de spanning tussen de twee dansers behoudt... Als ik later in de middag door vervolg naar een theater voor modern ballet, staat daar ineens ook een tango kwintet te swingen, en al snel staat de foyer vol met dansende koppels, en ook een adembenemend show-koppel. Een jonge vrouw zingt met totale ziel en overgave over Buenos Aires, en ik ben geraakt door de actieve rol die tango hier in deze cultuur speelt, en eigenlijk veel minder elitair en meer volks is dan ik dacht. Een lege bus vervoert me verder door de zondagavond van dit cultureel walhalla, naar Plaza Dorrego, waar, ja echt, wéer gedanst wordt, een professioneel stel, en later een openlucht 'milonga' met fonkelende lichtjes in de bomen, en stellen van allerlei leeftijden, alhoewel overwegend in de oudere jaren, zwieren langs de hekjes van de grasveldjes en onder de donkergroene bomen. Betoverd laat ik de stad en haar mensen op me inwerken, en het mooie is dat deze evenementen dus ook nauwelijks toeristisch zijn, het gaat echt om de lokale ervaring van bewoners die hier middels de dans met elkaar verbinden.

Maandag ga ik tango kleren kopen met Charley, langs allerlei kleurige winkels met de meest dromerige stoffen, schoenen en kleuren, dit is echt een heel nieuw universum dat zich opent... We treffen elkaar later bij mijn eerste echte milonga, ik dans tussen de 'sterren' en probeer zo snel als mogelijk de tango regels te absorberen, er wordt in een bepaalde richting gedanst in een cirkel, door de romantisch schemerende balzaal achter een bekend café, gedimde roze achtige lichten, mooie mensen en allerlei sensueel gezwaai, benen met hakken die de lucht in vliegen, en bij die uitzichten roddelen met Charley - die al 7 jaar in deze wereld zit - over met welke dansers op deze vloer zij een romantische geschiedenis heeft. We ontmoeten Olga uit Polen, en een andere danseres uit New York die Russissch is, waar we gisteren jurken mee stonden te passen. Er is een hele goede Turkse tango danser die Charley uit Griekenland kent, die weer samen is met een Franse danseres, en blijkbaar dansen al deze mensen ook weer veel in Nederland, in Amsterdam, Utrecht, en vooral... Nijmegen! Heel boeiend, want door het selectieve en bijzondere karakter van deze dans blijkt het een redelijk unieke en ook kleine maar wereldwijde community te zijn. Terwijl ik vol bewondering naar de verschillen in voetenwerk zit te staren, vergeet ik een van de codes: je moet hier oogcontact maken met een van de zittende mensen, zonder te praten, en dan beiden subtiel knikken om aan te geven, ja, we gaan dansen, en dan meestal is dat drie of vier nummers achter elkaar (die samen éen tango vormen). Ik word gevraagd door een van de scharrels van Charley, en kom er na een paar seconden achter dat hij zijn linker hand mist. Dus zo gebeurt het dat ik ineens de tango dans op een milonga op een zwoele maandag avond in Buenos Aires, met een Italiaanse tango danser en leraar die me met zijn enige hand omarmt, terwijl het andere contactpunt, mijn rechterhand, op het uiteinde van zijn linkerarm leunt, waar tot verbazing nog allerlei micro-bewegingen in zitten...

De hitte van de volgende dagen versloomt enige zin tot verdere actief ondernemen, en op wat plannen voor de komende weken na, een gratis bezoek aan het Bellas Artes museum waar iedereen zomaar in en uit mag lopen, en een etentje met vrienden van Gonzalo in een enorm hippe pizza tent - waar ze praten over robots die tegenwoordig ook muziek kunnen componeren, iets waar ik met afschuw naar luisterde - ligt de verdere focus op tango...

De laatste dag komt er een onverwachtse privé les op mijn pad, wordt mijn tango garderobe uitgebreid, is er nog een andere tango les in een tent waar een tango-punk band komt optreden (ja echt, met allerlei wilde sprongetjes), en na de lessen van het sensationele stel volgt de milonga, waar ik na een Duitse en Amerikaanse man tot mijn vreugde toch met een Argentijns opaatje beland. In de spiegel kijk ik mij aan, ben ik nou echt tango aan het dansen, is dit hier, de laatste avond van al dat avontuur, een brug naar een volgende taal, een nieuwe manier van reizen, ontdekken, uitdagen, woordeloos verbinden...

6 maanden en 11 dagen was ik onderweg, in vier landen, van twee vrijwilligersprojecten in Colombia via een reis over water en land van zo'n 9000km door Brazilië tot aan Buenos Aires, die o zo romantische eindbestemming waar de tango mijn hart per direct veroverde. Én een dagtrip naar Uruguay met mijn opa, waar we rondfietsen en een royale stranddag inlassen... En nu hebben we die gehele afstand al in 4 uur retour gevlogen, startend aan de oceaan om ons uiteindelijk op Spaanse bodem te planten; na een gelukkig milde vertraging ga ik als het goed is mijn verbinding naar Barcelona halen. Een zachte en hele gezellige landing dichtbij huis, het opzoeken van alle lieve mensen die vorig jaar daar mijn leven vormden, en met wie ik nog goed in contact ben. Daarna heb ik gelukkig nog twee nachtbussen op het programma, om toch nog even die reisvitaminen te rekken. Het voelt alsof ik eigenlijk veel langer weg ben geweest, alsof de laatste maanden jaren waren wat betreft nieuwe ideeën, ervaringen, ontmoetingen, overpeinzingen en geluksmomenten. Ook denk ik soms dat het grootste deel van al die indrukken nog helemaal niet aan reflectie toe is gekomen, maar wellicht hoeft dat niet of gaan er de komende weken, misschien zelfs jaren, nog allerlei beseffen landen. Iemand zei laatst dat reizen niet bestaat zonder thuiskomen. Want als we niet thuiskomen, wanneer zijn we dan weg? Dat herken ik wel, dat contrast van je eigen huiskamer inlopen en voelen dat dat even geleden is, terwijl tegelijkertijd dan zo snel dat paradoxale gevoel opkomt: "ben ik wel écht weg geweest"?. Een jaar Spanje en nog een goed halfjaar Latijns-Amerika, met wonen, werken, praten, flirten, eten, reizen, observeren op zoveel verschillende plekken, ontmoetingen, culturen, die toch in ieder geval éen factor delen: iedereen begrijpt elkaars taal; je kunt met iedereen praten, alles lezen, (be)schrijven, vragen, vertellen en delen. Dat ging eigenlijk in drie talen, die van het Spaans (en wat Portugees), van dans (salsa, forró en tango) en boven alles natuurlijk de muziek. Dat is toch denk ik een van de grootste souvenirs die ik in mijn toekomst zal blijven doorvertalen: verkennen, ontdekken, hervinden, faciliteren, leren... van het verbinden met mensen, in al die dingen die we delen, die ons ontroeren, waar we om geven, in emotie, om onszelf en om elkaar; ik merk dat ik het nog wel eens lastig vind daarop te focussen als ik het nieuws bijhoud, verkiezings- debatten en uitslagen voorbij zie komen, of als het weer gaat over zorgen, problematiek, het vergaan van de natuur, wereld, mensheid, 'de maatschappij'. Reizen en verblijven in verschillende culturen heeft de enorme luxe dat je van allerlei hoeken inspiraties kunt meedragen, terwijl de minder vermakelijke gewoontes makkelijk op bestemming achter gelaten kunnen worden. Het mozaïek dat zich de afgelopen jaren voor mij is gaan vormen is nog volop in ontwikkeling, het voelt alsof er een gigantisch kleurenpalet aan ideeën, filosofieën, bijzondere contacten en allerlei dromen is ontstaan, dat in de komende tijd tot nog onbekende kunstwerken en sculpturen kan worden uitgewerkt, met als overkoepelend thema: wat is er allemaal wel, wat hebben we met elkaar, aan elkaar, waar kunnen we krachten bundelen, met name voor diegenen aan wie krachten ontbreken of zijn afgenomen, hoe kunnen we podium geven aan, en de creatie aanmoedigen van al die positieve, opbouwende en samenleving verbeterende mensen en ideeën die ons omringen? Dit vliegtuig (heel hopelijk de laatste in een lange tijd) brengt me dichterbij die bestemming, die ongetwijfeld in vormen zal bestaan van sociale beweging en muziek, al zal de weg daarnaartoe nog onbekend zijn, maar het uitpuzzelen daarvan is precies wat er nodig is om de opkomende "post-reisblues" een beetje swingender te doen klinken...

Un abrazo!