Van kunst in de bergen naar de tropische hangmatboot

Maandag namiddag, 16:30, Leticia, Colombia. Warme dag met veel geregel, waarvan bijna alles tot grote voldoening gelukt is; muggenspul, malariapillen, snacks, USB-stick voor foto backup, printjes van wat artikelen en de opzet voor mijn master aanmelding, extra pinnen, en het doornemen van het rapport over het muzikale zomerkamp waar ik afgelopen juli in Madrid werkte, om met de directrice van de hoofdsponsor (die dus ook een strategische alliantie met de Iberacademy heeft) te bellen over verbeterpunten bij dit soort muziekprojecten, en nog belangrijker, om de flauwekul uit het eindrapport te filteren. Zometeen 4 dagen zonder verbinding of connectie met de wereld, behalve dan de lokale stops - in 11 gemeenten - langs de Amazone rivier voor extra benodigdheden en passagiers, om wat fruit te kopen van de boothandelaren, en weer verder te varen, in totaal 1107 km vanaf het grensdorpje Tabatinga, Brazilië, naar dé Amazonestad, Manaus, met dat waanzinnige opera theater... Het laatste hoofdstuk gaat beginnen!

Op mijn laatste avond in Colombia probeer ik te reflecteren op de afgelopen weken. Er is zo ontzettend veel gebeurd, geleerd, gezien, en tegelijkertijd was het de langste tijd ‘stilstaan’ ooit, fysiek dan, 6 weken diep in de Andes bergen, zo’n 4 uur ten zuiden van Bogotá, met elke ochtend een ander kleurenpalet van hetzelfde uitzicht. Het zou natuurlijk leuk zijn om nu in detail terug te halen wat daar allemaal ontstaan is, maar eigenlijk staat mijn blik nu meer vooruit gericht, naar morgen, naar het oosten, benieuwd naar die wijde rivier over de reling van een van die Amazone boten… Het is vochtig hier in Leticia, en heet ook, en het contrast kan niet veel groter zijn. Een klein, maar relatief (vergeleken met die bergen) levendig dorpje dat een soort vredige driehoek vormt met Tabatinga in Brazilië, en Santa Rosa, een eilandje dat alweer Peru is. De grenzen zijn hier onzichtbaar, net zoals de kantoortjes waar je een entree- en vertrekstempel moet zien te scoren, maar verder is dit gewoon een heel gezellig drielandenpunt, waar volgens de tuc-tuc chauffeur nog nooit onenigheid is geweest. Doet weer eens goed nadenken over de bizarriteit van grenzen. Morgen rond een uur of 7 komt Orlando, een vrij oud, gezellig Colombiaans mannetje, me ophalen, hij pikte me gister op onderweg naar de kleine haven hier aan de Amazone rivier, vroeg me zijn tuc-tuc een “Crioolse Limousine” te noemen, en nodigde me binnen tien minuten uit mee te gaan dansen bij La Comara, het zondagse muziekfestijn waar hij met drie Bogotanen heen zou rijden voor zonsondergang. Iedereen danste met elkaar, zélfs Orlando had met zijn 70-80 jaar nog swingende heupen, en we genoten allemaal van elkaars onverwachte gezelschap: 3 veertigers waarvan er twee geloof ik toch wel stiekem verliefd waren, dan Orlando, en ik als “De Nederlandse”, waar Orlando elke 10 minuten op wilde proosten en ook herhaaldelijk bevestigen dat ik in mijn hart een Latina was. In de rit terug door stromende regen, na een diner in de centrale kantine (waar mijn gezelschap me met geschokte, half dronken ogen aankijkt als ik het lot van de gebraden kip op hun bord bespreek in uitleg van mijn vegetarische overwegingen) , hebben Orlando en ik het over muziek. Zijn broer blijkt de bekendste toetsenist van Leticia te zijn (naar Orlando’s woorden, want een uitslover is het zeker; "El hombre con los dedos dorados!", oftewel, "de man met de gouden vingers"... het klinkt wel goed), en over een uurtje ga ik dus met deze twee Amazoniaanse opa’s jammen! Dat zal ik zo nog even beschrijven voor ik de blog beëindig. 

Op het moment zit ik in een geel postkantoortje te wachten op de enige mevrouw die weet hoe het werkt pakketjes te sturen naar ‘verre landen’. Tot mijn verbazing - maar niet te vroeg gejuicht! - kun je hier dingen naar Nederland sturen, en zo hoop ik met heel mijn hart zometeen 5kg lichter te zijn voor ik de diepe jungle in dobber. Het levensritme is hier rustig, de werktijden hebben siësta’s, het is ook weer redelijk heet (zo’n 27 graden met flinke vochtigheid), en het leven gaat een rustig gangetje. Er worden wat pakketten geleverd, in plastic, sommige vervormd of beschadigd. Zal mijn kartonnen doos op de Biesboschstraat belanden? Voor de zekerheid heb ik maar alvast materieel afscheid genomen van de spullen, als ze verdwijnen in het wereldwijde postnetwerk is dat jammer maar helaas, er zijn ook wel belangrijkere dingen, zoals lichtgewicht reizen! De mevrouw is er nog steeds niet en dus ga ik nog wat verder terugblikken op de afgelopen weken.

De residentie van ArteSumaPaz was dus voor zo’n 6 weken mijn terrein, met een harmonische mix van vrijwilligerswerk - koken, schoonmaken, recyclen - verre wandelingen, avonturen op Mateo's motor, experimenteel pianospel, samenwerkingen van toetsen en kwasten (met verf én digitaal), nieuwe gesprekken, zowel met de wereldwijde artiesten als met de lokale werknemers, hier en daar wat spanningen - leuke en stomme -,  en vooral onmeetbaar veel inspiratie waar niks mocht maar alles kon. Afgelopen zaterdagochtend kreeg ik van Mateo een lift over de stoffig bekuilde weg naar “Portones”, het dorpje van twee winkeltjes. Met mijn rode rugzak achterop de hoge motor stuiterend balanceren we de grashelling af na een warm afscheid met veel stevige knuffels van alle artiesten, en tot slot ook een dierbare met Mateo, die me wellicht ooit nog in Nederland gaat komen opzoeken... De avond ervoor waren we met z’n allen gaan dansen in de disco van San Bernardo voor Camila’s verjaardag, waar we heen werden getroond op de swingende blauwe Chiva feestbus, vol disco lichten en harde Merengue muziek denderen we door de stille nacht, om ontvangen te worden met een mengeling van verwondering en paniek door de dorpsbewoners - en terecht, stel je voor dat er zomaar 15 gringo’s je plein oprijden! We dineren en dansen en belanden in het verjaardagsfeest van een zeer goed dansende 26-jarige, ze zwiert ons allemaal in het rond en de mannen staan duf van een afstandje te kijken. Op de terugweg liggen we met een aantal op het dak van de bus, dat flink heen en weer wiegt en verder vooral geweldig uitzicht biedt op de boomtoppen, sterren en elektriciteitslijnen. We kletsen wat na, het is na middernacht en enorm laat voor al onze vroege ritmes, en ik voel de verbintenis van de groep die de afgelopen week is ontstaan. Elke week kwamen en gingen er wel weer een paar mensen, en voor velen was dit zo ongeveer de laatste avond... We hebben contact uitgewisseld en grappen over een artiesten wereldtour. De meesten zullen elkaar niet echt meer zien, maar de kunstenaars uit Londen, Parijs en Hamburg zouden nog wel eens in Amsterdam langs willen komen!

Het dansen was een goeie uitlaatklep na de eindpresentaties gisteren. In slots van 10 minuten liet iedere artiest die afgelopen donderdagmiddag een stukje van diens proces zien, in totaal meer dan twee uur aan totaal verschillende kunst, ideeën en resultaten. Deze laatste keer was heel bijzonder, de grootste groep tot nu toe met in totaal vier verschillende mede-piano momenten. Het eerste moment was het optreden van Nur, een Colombiaans-Turks meisje dat ik de afgelopen week bijna dagelijks les heb gegeven. Haar ouders ontmoetten elkaar in Barcelona, waar ze uiteindelijk zo’n 20 jaar woonden, onder andere in een kunst commune. Ze spreken ook een beetje Catalaans en dat maakte het helemaal een boeiende en weder-geïnteresseerde familie. Nur heeft lang rood haar, hele nieuwsgierige grote ogen, en, blijkt al snel, een enorm improvisatie talent. Volgende maand wordt ze 8, maar op haar 5de had ze al een korte compositie geschreven die ze me zonder twijfel voorspeelt. Als ik na afloop vraag wat ze voelde bij deze muziek, antwoordt ze ernstig "Veel Emotie". In de loop van de lessen oefenen we met hoe ze die noten op papier kan zetten, tekenen we muziek in haar gekleurde boekje, en bereiden we het optreden voor van haar nummer dat ze ondertussen “Mi Historia”, ofwel “mijn verhaal” heeft genoemd. De start van het stuk bestaat eruit dat ze met beide onderarmen over de piano leunt, ‘lekker relaxen’, zei ze, en vervolgens ontwikkelden we een variatie van haar thema, inclusief een stukje samen met vier handen, improvisatie, en tot slot “El camino del arcoiris”, ofwel, “de wandeling van de regenboog”, waar we vanuit de uiteinden van de piano naar elkaar toelopen met onze buitenste handen, onder elkaars armen door, met veel gegiechel en groot galmend applaus van haar eerste publiek als resultaat. Ze straalt en glundert en lijkt amper zenuwachtig, met mijn rode rozenspeldje achter haar oor. Zelf heb ik het idee dat ik bijna nog meer opgewonden ben dan zij, haar moeder is ontroerd en ik voel weer eens de kracht van muziek, hoe ontzettend laagdrempelig en toch verrijkend ze kan zijn.

Het volgende moment presenteert Katie haar kunst, waarna we op de grote, beschemerde loodsmuur ons experiment projecteren. Afgelopen week hebben we een aantal improvisatie sessies gedaan, waar zij een soort fantasie-achtige bladmuziek beschildert (op de iPad) terwijl ik op verschillende thema’s improviseer. Het resultaat vonden we beiden heel spannend en de hele groep leek wel in een soort trance te verkeren. Mocht je dit ook willen beleven, dan kun je naar deze link gaan (Bittersweet / Mutual improvisation), een stille ruimte met goede speaker opzoeken en bepalen wat je er zelf van vindt! Katie opent de komende maanden een expositie in London over haar nieuwe thema "Bittersweetness", of "Switterbeet" zoals ze het liever noemt, en deze muziek-edit wordt daar waarschijnlijk geprojecteerd naast haar illustraties.

Kort na deze premiere is het tijd voor de presentatie van mijn kunst installatie. Ik ben deze week aan het schilderen geslagen, met druipende waterverf, gescheurde papieren, stiften, ijzerdraad, knippen, plakken, en zelfs gooien met verf - in een poging dat wat er in mijn hoofd gebeurt tijdens componeren een soort visueel bestaan te geven, met ook best een grote schep humor, want alles alleen maar de hele tijd serieus en emotioneel nemen, daar ben ik ook een beetje klaar mee in de muziek. Dit werd een heel nieuw en bevredigend proces, om eens met totaal andere dimensies van kunst te werken. Na een korte uitleg van mijn bonte verzameling begint het concert van mijn derde en laatste compositie hier op ArteSumaPaz, die ik na lang twijfelen (voor nu) “De zon op je handen” noem. De piano staat in het midden van de grote schilderstudio, op een rood tapijt, temidden van de verschillende open studio’s en belicht door het late middaglicht dat door de dakramen meeluistert. Ik kijk het publiek in gedachten rond terwijl mijn vingers in driehoek tussen ogen en 'bladmuziek' verkeren. Ric en Peppa zijn er beiden, de eigenaren dus, dan is er een nieuwe jonge vrijwilliger uit de VS, het iconische Franse duo - Oscar et Emile - uit de buitenwijken van Parijs die vooral heel veel koffie drinken, sigaretten roken, en lachen, maar óok elektronische muziek en foto's creëeren, dan is net de beste vriend van Kellie, een Art Curator, aangekomen uit San Francisco, die me zegt te kunnen verbinden met een aantal muzikanten en jeugd orkesten in Brazilië (!), en als kers op de taart twee kinderen van de 'buren', een halfuur verderop de grasheuvels in. Een hele aandachtige broer en zus, die bij de eerdere generale repetitie totaal opgewonden waren en zelfs voorstellen of ik niet nog een melodie bij de viool kon schrijven om de piano interessanter te maken, een absoluut onverwacht muzikale analyse uit deze beleefde tienerbreinen! Het concert, voor het eerst in deze ruimte en met een aantal hele dierbare en ontroerde reacties, voelt best onwerkelijk, en ik heb besloten deze compositie ook te gaan spelen op het Pianofest festival in Nijmegen, op 22 april als ik terug ben (de entree is gratis hoor!).

Dan, tot slot, is het tijd voor het optreden met Camila, een langzame en sensuele tango voor piano en viool, genaamd "Oblivion" van Astor Piazzolla. We projecteren de beamer op de viool waardoor het concert in een soort mysterieuze schaduw op de muur achter ons verschijnt. We hadden dit stuk de hele week door gerepeteerd, en voor ons beiden is het een nieuw genre en samenstelling, des te meer zo voor publiek. Het gaat redelijk goed en ik ben tevreden, al blijkt Camila achteraf flink in de stress te zijn, een combinatie van plankenkoorts en een aantal verkeerde noten, en ze valt me na afloop, als iedereen al de avond in is gedruppeld, huilend in de armen. We spreken over de enorme kracht van muziek, over het mooie maar ook het diep kwetsbare, over het dilemma van emoties willen delen met je publiek, maar niet overmand willen worden, en dan die eindeloze angst voor fouten maken, niet goed genoeg zijn, en tegelijkertijd niks liever willen dan ons gewoon verliezen in de muziek… Uiteindelijk kunnen we er ook om lachen en besluiten we morgen de boel opnieuw op te nemen (Juan, de vader van Nur, maakt een professionele opname), in onze zelfde blauw-zwarte outfits met Mexicaans-Colombiaanse sieraden. Een laatste artistieke avond, vol van opwinding, emotie, verdriet en liefde, en voor mij persoonlijk bovenal van dankbaarheid, voor hoeveel artistieke vrijheid hier in de lucht hangt, en hoe natuurlijk het daardoor wordt om allerlei nieuwe muziekvormen uit te proberen... Terwijl ik mijn muziek- en schilderstudio leeghaal denk ik na over wat er hier bereikt is. Naast ongetwijfeld  persoonlijke en artistieke groei, zijn er een aantal hele bijzondere projecten tot stand gekomen. We speelden een soundtrack geïnspireerd op "Guajira" met de Britse Harry op gitaar en Davin op percussie, ter begeleiding van een Drone video met beelden hoog uit de bergen van de residentie. Ik hielp Billy, een Amerikaanse DJ, met wat akkoorden voor een van zijn eerste zelfgeschreven nummers. Dan waren er mijn eigen drie composities, die me in combinatie met eindelijk ook weer langere klassieke studies vol liefde achter de piano hielden. Naast de lessen met Nur gaf ik nog zo'n 8 mensen pianoles verdeeld over de afgelopen weken, waaronder meermaals aan Mateo. Ook speelde ik met Oscar, die "house beats" maakt en graag wat klassieke muziek in zijn nummers wilde - en steeds heel hard "ólala" riep bij het ontdekken van een nieuw akkoord op de piano. Na een korte les was hij totaal wild enthousiast, en nam hij een deel van mijn Chopin Nocturne op om te remixen met zijn "beats", ik ben benieuwd. En dan was er natuurlijk het viool avontuur met Camila, het kleuren experiment met Katie, en daaropvolgende gesprekken over eventuele optredens met z'n drieën, met live piano en vioolmuziek waar Katie dan visueel zou performen, schilderen, ontwerpen, in Amsterdam, of toch London, in de buitenlucht? Food for thought. Gedurende mijn verblijf leefde ik even samen met 23 verschillende artiesten uit zo'n 10 verschillende landen, waar af en toe onderlinge workshops en samenwerkingen tot stand kwamen, inclusief m'n meditatie concert met kaarsen op de eerste dag van het jaar. Lang verhaal kort, een best wel levensveranderende ervaring die ik iedereen gewoon helemaal aan zou raden. Dan nu! Is het alweer 23:22, mijn ogen vallen dicht terwijl ze nog naar zowel vandaag als morgen proberen te kijken. Morgen vroeg moeten er nog best wat dingen geregeld worden, zoals geld wisselen, vervoer, boot ticket, het pakket sturen (daar was weer een vage vertraging aan de hand), snacks kopen, en mijn hangmat uittesten die ik net derdehands van een Britse reiziger heb kunnen overkopen.  En dan wordt het vanaf morgen vier dagen drijven over die bruine rivier, lezen, mensen spreken, filmen, vragen, nadenken, staren, mediteren, rondjes lopen, hangmat schommelen, stilzitten, reflecteren...

Voordat de slaap deze blog overwint is het nog wel even leuk kort te vertellen over het avontuur van vanmiddag. De pakketdienst was een grote bende, en ik vertrok met heel veel zin naar het Govindas restaurant dat ik eerder had gespot, een vegan tent die ook in Medellín bestaat. Na het bestellen van de vegetarische wrap kreeg ik een heel vreemd soort geroerbakte situatie aan slappe friet, wortel, broccoli en ketchup, met daarbij dan wel een aantal hele lekkere linzen kroketjes, maar ook droge broodjes (de wrap?) Vreemd, maar prima, het was ondertussen al 17:30 en de eet-logica van de dag was al eerder verdwenen. Orlando schuift aan, staart me in de ogen en zegt dat hij de hele dag aan me gedacht heeft. Ik vind het wel een beetje vreemd, zo'n oude man die zo enorm met me flirt, maar ergens vind ik het wel komisch, hij is ontzettend vriendelijk en doet echt niemand iets kwaad. Na nog een laatste gefaalde poging bij het postkantoor waggelen we op zijn driewieler naar het dorpsplein, waar honderden vogels zich - blijkbaar elke avond - in de palmbomen installeren. Een luid gekwetter, kabaal kun je wel zeggen, en na wat bewonderend knikken ben ik wel blij dat we weer verder rijden, naar die broer met de gouden vingers dus! Ik neem plaats op de fel oranje bank, er staan muziekvideo's op de flatscreen TV in de verder lege kamer, en terwijl Orlando weer het een of ander regelt, spreek ik met zijn 18-jarige neefje op de bank. Vervolgens komt Orlando terug, z'n broer komt er zo aan, en dan krijg ik van Harold, het neefje, een briefje met z'n nummer in m'n hand gedrukt, terwijl Orlando de microfoon grijpt en zijn eerste "Vallenato" (Colombiaanse smartlap) voor me begint te zingen. Het is me nog nooit gebeurd dat een 18 en een 80-jarige tegelijk een romantische avance maken, en ik vind het vooral erg grappig terwijl ik me tussen beiden door probeer te manoeuvreren. 

De Gouden Broer is ondertussen achter de vergeelde, plastic Yamaha gaan zitten, en rommelt de laatste snoeren in de juiste richting. Het instrument heeft natúurlijk geen pedaal, en dat is best een uitdaging als je klassiek wil voorspelen, op zo'n keyboard des te meer. Er volgt een jam met deze twee bejaarde, gezellige opaatjes, salsa wisselt Vallenato af, en ik treed wat lichte klassieke muziek op, en de hele scene is ontzettend bizar en mooi, maar verder slecht na te beschrijven. Die gouden vingers waren overigens absoluut terecht, deze man speelde meer dan 40 jaar in salsa bands en timmert alle ritmes van de toetsen! 

Het is tijd voor slapen, de laatste keer in een onbewegend bed, tot zaterdag weer, zolang is het ook allemaal niet. 

Un abrazo muy grande, en ik probeer te schrijven als ik komend weekend in Manaus ben, maar het zou ook nog wel eens langer kunnen duren. 

Ciao!