Experimentele vleugel, Fietsles en de Engelen van de Liefde

Een zwarte vleugel staat trots in de lila schijnwerpers. Het publiek is verdeeld over een klein auditorium in de Faculteit van de Kunsten van de publieke Universiteit van Antioquia. Het is vrijdagmiddag, de zon is al achter de hoge gebouwen verdwenen en de faculteit viert haar 12-jarig bestaan, er is een rustige maar artistiek-betrokken opkomst, voornamelijk bestaande uit fleurige kunststudenten.

Na de vertoning van een experimenteel video-dans-animatie project - een geheel nieuwe kunstvorm die flirt met het mengen van kunsten - in een zaaltje boven op drie hoog, is het publiek na een koffiepauze nu afgedaald naar dit knusse zaaltje van de kunsten. Er volgt een intiem concert van de pianist Juan Esteban Giraldo, in een combinatie van klassieke muziek, improvisatie, gezang, een deels bijna a-tonale reeks van harmonieën, in afwisseling met verhalen over het ontstaan van deze werken. Een van de melodieën is bijvoorbeeld geïnspireerd op het deuntje van een vliegveld en refereerde aan mensen die vast waren komen te zitten op vliegvelden tijdens de pandemie door in- en uitreis blokkades. Een ander stuk is een soort speels dialoog met Béla Bartók, een Hongaarse pianist wiens klanken met enorme vrijheid, en af en toe met een bitter randje worden vervlochten in Giraldo's spel. Ik ben betoverd en staar verbaasd naar deze muzikant. Een deel vind ik eigenlijk helemaal niet mooi klinken, maar het raakt me totaal door zijn overgave, originele verhalen, en zijn profiel. Hij is componist, zanger, pianist, en... psycholoog! Gister heb ik hem benaderd om les bij hem te mogen volgen, daarover later meer (mocht deze mysterieuze piano-zanger reageren).

Na het concert is het donker, de lucht is zacht en bruisend met muziek makende, drinkende en knuffelende kunst studenten. Ik vind een charmante boekwinkel en koop het boek "Pedagogie van de Hoop" (Pedagogía de la Esperanza) van Paulo Freire - een Braziliaanse pedagoog-filosoof -, in antwoord op een gevoel dat hier steeds vaker naar boven komt. Ik wil graag meer gaan bijdragen aan maatschappelijke kunst- en muziekprojecten, en daarvoor wil ik mijn pedagogische taal, tools en inzichten flink gaan verdiepen. Onderweg terug naar de metro kom ik nog de fotograaf van Iberacademy tegen, en na wat geklets over de blijkbaar bekende kunstenaarsbuurt waar we ons in bevinden, en over de professionele foto die hij van mij maakte voor mijn aanmelding voor een pianofestival (op zondag 13 november speel ik hier op het podium van Pianissimo, en pianofestival met competitie- en amateur categorie, volgensmij zit ik in het bejaardenclubje, hihi), reis ik naar huis, de nacht in naar het zuiden tussen de schitterende flanken van de bergen door, die het weekend inluiden met hun gloeiende lichtjes.

Zaterdagochtend ga ik uit mijn comfortzone: Ik ga op fietsles. Alleen al omdat het zo leuk klinkt. Afgelopen dinsdag reden we een avondrit de berg op naar "El Salado" met een groepje van de fietsenwinkel, en daar zat een enorm pittige klim in waarbij mijn voorwiel steeds van de grond vloog en ik bijna achterover terug het dal in kieperde. Na wat rondvragen en grote bewondering uit te spreken tegen de twee fietsers die deze klim haalden (maar verder niet per se zo snel waren), nodigde Beta - de 'profe' - mij uit voor een fietstechniek les MBT (Mountainbike, of "emme-bé-té" zoals ze hier zeggen) op zaterdagochtend. En zo vertrekken we dus tussen het bedrijvige ochtendverkeer en de troebele mist door bergopwaarts naar het inmiddels bekende Caldas. Zigzaggend tussen vrachtwagens en met lichte miezer klimmen we het dal uit naar de "Evex Bike School". Er heeft zich ook een vrouw bij ons aangesloten die vorige week een traject van 1200 km vanuit het binnenland tot langs de kust heeft gefietst, met flinke hoogtemeters, riskant verkeer, en ze deden "rustig aan, niet meer dan 230 km per dag!". Blij met deze vurige fietsvrouw benen we de heuvel op. Het tempo is voor het eerst sinds een tijdje weer uitdagend, en na het oversteken van een snelweg achter het dorp volgt een scherpe afdaling over losliggende stenen, brokken asfalt en een dun glad laagje water. Halverwege slipt mijn rem en na diep ademhalen besluit ik de rest te 'klunen', gelukkig is de fietsgodin het met me eens.

Eenmaal op het terrein, dat gedeeld wordt met een motorclub en een manege, beginnen we met een warming up met extra veel aandacht voor enkels en polsen. Ik mag in het beginnersclubje met de fietsgodin en een brutaal jongetje van 8 dat dwars door alle pionnen heen fietst. Na een parcours van zigzag- en rem-technieken, bochten en obstakels, mogen wij ook naar het 'grote mensenterrein': een ruig stuk grond met stenen, grasheuvel, modder, en losliggende hellingen. Een van de docenten blijkt meerdere nationale fiets kampioenschappen gewonnen te hebben en springt op allerlei heuveltjes afgewisseld met snelheidswedstrijdjes de grindheuvel af. Een soort fietsacrobaat! Na het verzetten van wat angsten en grenzen voel ik me nog meer verbonden met mijn blauw-oranje fietsje, terwijl de rest me een beetje scheef aankijkt (maar wel feliciteert) als ze hun übershiny competitiefietsen en brede banden vergelijken met mijn geïmproviseerde tweewieler waar ik ondertussen al allerlei handige en minder-nodige accessoires op heb laten zetten (een grote zilveren toeter, spatborden, pedaal-instap-hoesjes, stuurtasje, extra lichtjes...totaal niet aerodynamisch maar wel leuk spul). Het einde van de les wordt gevierd met warme choco, traditionele kaasbroodjes en een hele gezellige kat, en tevreden keren we terug, waar we de gemene helling met onze nieuwe technieken achter ons laten door flink heen en weer tijgeren. De laatste klim is voltooid en in stilte genieten we van de gratis terugtocht. Nooit gedacht dat ik nog eens op fietsles zou gaan, maar het blijkt een totaal nieuwe wereld vol technieken en allerlei specifieke foefjes waar nog veel te leren valt.

Na een opfrisser keer ik terug naar het kunstfestival met onder andere een gepassioneerde streetdance show van een taaie groep meisjes, zo'n 8 jaar oud, die vol overgave en flink wat gegiechel op de ritmes swingen. Kort daarna rijdt de metro me naar het station Caribe, om na de loopbrug over de drukke bushal van Terminal del Norte uit te kijken. Dario (partner van Derk, vriend van Maite Hontelé, en de mede-oprichter van Movimiento Manglar waar ik laatst pianoles gaf) wacht me op om naar Carmen de Viboral te gaan, zijn dorp op zo'n 1.5 uur rijden de bergen in. De bus zet sloom voort in de krachtige slagregens, en zo hebben we uiteindelijk nog bijna een uur extra de tijd voor allerlei sociale muziekgesprekken. In het donker rijdt de bus uiteindelijk het kleine station binnen, iedereen is stil geworden van de vertraging. Na een korte supermarkt stop rijden we het dorp uit in Dario's grote pick-up, en draaien een onverhard stukje bocht in om te stoppen voor een groot houten hek. Het straatje is vaag verlicht en stil, en huizen staan willekeurig naast elkaar tussen open velden. Het regent nog, een deel van het gras staat onder water, en drie honden blaffen ons in hun onzichtbaarheid welkom. Het huis doemt groot en donker op, en ruikt nogal heftig als gevolg van de incontinentie van een van de honden. Balancerend tussen modderplassen probeer ik de enthousiaste honden een beetje te ontwijken; de een dus continent, de ander met een enorme tumor op zijn schouder, en de derde met een enorme behoefte zijn neus in mijn bovenbeen te drukken. Dario huppelt rond en verschuldigt zich wat voor de bende en hondentaferelen terwijl hij ze een stevige knuffel geeft, en als we opdrogen in het ruime huis - met overal muziekdetails en een oude open keuken -, vertelt hij over zijn zorgen over de ziektes en kwalen van zijn honden. Twee van de drie heeft hij van de straat geadopteerd, en de Duitse herder met een tumor kocht hij als gezelschap voor zijn dochtertje. Na de scheiding is het eigenlijk zijn meest trouwe huisgenoot geworden. Helaas lijkt de hond sinds de zomer toch terminaal ziek te zijn, en geld en tijd voor een behandeling is er amper. Volgende week hebben ze uiteindelijk een afspraak bij de dierenarts weten te krijgen, en wordt besloten of hij moet worden ingeslapen. Een andere huisdierenwereld is het hier wel, al is die zorg natuurlijk overal duur. Tot mijn verbazing zie ik een verpakking wit brood en een soort kruidenboter op tafel liggen, en als ik mijn vaststelling mag geloven is dat een voorafje voor een van de honden. Lijkt me nou niet bepaald de meest medicinaal/voedzame snack, maar goed.

We wisselen wat bands uit (ik laat een van de oude glorie concerten van Jungle by Night zien) terwijl de spaghetti-tomaat staat te pruttelen. Dario vertelt verder over zijn muziekopleidingen in Barcelona en Bogotá, en we hebben het over de essentie van existentie: sociaal werk. Uitgeteld slapen we vroeg om op te laden voor de fietstocht in ons vooruitzicht. Ik slaap in het kamertje van zijn dochter, hij is dus recent gescheiden, en het is een typisch huis van iemand met heel veel passie, muzikaliteit en wat persoonlijke chaos: interessante boeken, posters en muziekinstrumenten worden afgewisseld met een volle gootsteen, wat rondslingerende kleren, een lege ijskast maar dan wel met een volgeplakte zijkant aan kindertekeningen; de veeleisende - maar toch wel hele lieve - honden, de stilte van het uitzicht over de slapende vallei met bloemenkassen, en de slaapkamer van dochterlief met allerlei tekeningen op muren en kastdeuren, een bak vol plastic speelgoed en een stapel bonte dekens in de kast. 

Rond 7:00 loop ik de woonkamer in, het ochtendlicht biedt overzicht over de groene en glooiende landschappen, kleine huisjes en tropische bomen, het is pas 13 graden en Dario blijkt al sinds 3 a.m. wakker door zorgen over zijn zieke hond. We ontbijten met granola (met veel chocola erin), een appel, "chocolo arepa's" - gele zoetige maïs pannenkoekjes, en een paar koppen koffie. We vervolgen de uitwisseling van muzikale ideeën, en vooral meer verhalen uit het indrukwekkende archief aan sociale projecten en ontmoetingen van deze muziekdocent met oude rockstar vibes. We spreken over mindfulness - Dario deed blijkbaar lang aan Kundalini yoga -, en over de essentie van pedagogiek, en hoe dat in zijn ogen vaak zo ver af staat van het wetenschappelijk onderwijs, waar theorieën en filosofieën zelden ruimte overlaten voor praktische belevenis en concreet bespreken, uitproberen en oplossen van pedagogische uitdagingen. Dan vraagt hij ineens wat ik eigenlijk wil volgend jaar. Daar ben ik deze dagen veel mee bezig en ik leg mijn ideeën en twijfels op de ontbijttafel. Dat ik graag iets met Conflict Resolution wil, maar, bedenk ik harddop, dat dat voor mij toch te vaak over een te grootschalig en onpersoonlijk niveau gaat. Dat er hoe dan ook een plek voor de kunsten en muziek in mijn master moet bestaan, dat ik die er ook zelf in kan wandelen, maar dat dat wel veel moeite zal kosten, zoals ook bij mijn scriptie het geval was. Ik vertel over de master Artistieke Therapie die ik laatst vond, met een boeiende combinatie van kunst en mentaal welzijn; echter heb je daarvoor een diploma in ofwel de kunsten, ofwel psychologie nodig. Dat kan dus niet zomaar... Maar, vraag ik met blik op de ontbijtresten, wat als ik dan meer de pedagogiek kant op wil gaan? Dario's master was in onderwijs ("de beste keuze in mijn leven", zegt hij), en dat is een tak waar instromen minder specifieke diploma's vereist. De PABO Muziek misschien, een hele andere wending? Dan mis ik waarschijnlijk toch weer het academische. Terwijl we verder sparren google ik op Muziekpedagogiek, en vind een master aan het Conservatorium van Amsterdam: "Musical Leadership". Na het lezen van de eerste zinnen voel ik, deze master past totaal in mijn straatje van dingen die ik al essentieel vind, maar waarvan ik voel dat veel nuttige capaciteiten nog onontdekt zijn. Met deze nieuwe inspiratie en een aantal ideeën over mogelijke vooropleiding en bijscholing, stappen we op zijn roestige mountainbikes; kan ik meteen even mijn berg-fiets-skills oefenen.

Steile hellinkjes golven ons tussen berg-tropische uitzichten door, de zon brandt, we zien kleine dorpjes en luxere huizen (zelfs een golfbaan), en de gesprekken zetten voort. In een soort mozaïek aan persoonlijke uitdagingen, inclusief de traditionele cocktail van geweld-drugs-problemen, afgewisseld met een collectie aan sociale projecten, ontvouwt het leven van Dario zich langzaam voor ons uit. Ook vertel ik over mijn familie, over de reislustigheid en over de diverse betrokkenheid bij de kunsten van ieder van mijn gezinsleden. Het verhaal dat me het meeste bijblijft van de tocht is dat over een psycholoog die Dario's halfbroertje op tienerleeftijd van zijn drugsverslaving af hielp. Deze Carlos is familietherapeut en sinds een aantal jaar ook gespecialiseerd in therapie met paarden. Hij heeft een finca in de buurt, en werkt samen met een violist om te kijken naar overbrugging tussen paarden, muziek en therapie. Die interesse komt voort uit een project in Brazilië waar hij laatst aan mee werkte, waar ze experimenteerden met traditioneel Braziliaanse percussie, de invloed daarvan op paarden, en de verschillende therapeutische effecten die daarbij ontwikkeld zouden kunnen worden. Fascinerend! Over twee weken gaan we samen langs bij deze vriend; ik wil hier absoluut meer over weten en ook kijken of ik eventueel langs kan bij dat project in Brazilië in Maart. Het plan is nu om begin Maart uit Leticia te vertrekken, een Amazone stadje op de grens van Colombia/Peru/Brazilië, en daar per boot zo'n 4000 km de Amazone rivier af te zakken, via Manaus en het Amazone Theater, naar Belem en de minder bekende stranden van Noord-Brazilië. Als die paarden zich nou ergens onderweg aan die route bevinden zou dat natuurlijk leuk uitkomen...

Verhit, een beetje moe maar vooral geïnspireerd rijden we terug door de lichte regen, het modderveldje op, tussen de hondenroedel door, en na een korte douche weer op pad naar de Fundación "Angeles de Amor", ofwel, de stichting van de "Engelen van de liefde". Het gele opvanghuis staat op een grasheuvel buiten het dorp, omringd door vrolijke bomen en een houten speeltuin. Een aantal meisjes rennen op de pick-up af en de kleinste springt meteen de auto in. Dario heeft een trompet en trombone voor de stichting om zijn muzieklessen mee te gaan verrijken. Een van de meisjes wil meteen de trombone-kist opentrekken, de andere hangt aan zijn been, en een aantal bekijken ons van een afstandje. Het is een centrum voor meisjes tussen de 5-20 jaar uit de regio die uit huis geplaatst worden, te maken hebben met geweld of verwaarlozing, of simpelweg door hun ouders worden weggegeven omdat ze niks met de kinderen aan kunnen. Oftewel, een pittige groep meisjes die hier een veilige haven hebben met verse maaltijden, een studieruimte, lieve verzorgers, en dus elke week muziekles. De groep van zo'n 40 meiden is verdeeld over een aantal slaapzalen, er wordt enthousiast gepraat, schuin naar mij gekeken "ben ik zijn dochter"?, en een van de oudere bewoonsters kijkt Dario enorm uitdagend aan vanonder haar mascara: dat ze écht geen muziek gaat oefenen in het weekend, want dan hoeft ze niet te werken. Zij is een van de toekomstige mentoren, een nieuw systeem dat ze net geïntroduceerd hebben om de oudere meisjes te stimuleren de jongere kinderen te begeleiden bij de muzieklessen en te oefenen in de vrije uren, voor een symbolische vergoeding die ze voor de meisjes sparen voor als ze de opvang verlaten en hopelijk een opleiding gaan doen.

Nogmaals ben ik onder de indruk van de sympathie, helderheid en het geduld met zo'n groep kinderen. Ik denk aan de vrouw die dit heeft opgezet, en al decennia lang haar leven wijdt aan nieuwe kansen voor toekomstige vrouwen die sinds hun geboorte worden verwaarloosd, mishandeld, misbruikt, of simpelweg bij het grofvuil gezet. Dit soort locaties belichamen manieren om recht te doen aan het onrecht waarin zij geboren worden. De muzieklessen geven de groep iets om te doen in hun vrije tijd, discipline om te oefenen, naar concerten toe te werken, samen te werken (zo zette Dario de twee aartsrivalen samen ieder achter een gitaar, en moesten ze samenwerken aan hun techniek - "zie je, muziek is conflict resolution", grijnst Dario) - dit soort projecten worden langzaamaan steeds meer ontwikkeld maar hebben nog groot gebrek aan specialisten en geïnteresseerden die dergelijke programma's kunnen - en wíllen - begeleiden. Ik voel een automatische klik in mijn master overwegingen en voel dat deze richting hoe dan ook een hele relevante gaat zijn, als ik die ga kiezen.

Met trek, nóg meer gesprekken, dit keer over familietrauma, self-care, levensstijl, broer-zus relaties en de brede opties van toepassing van muziek, beginnen we aan een gezellige vega-lunch in een soort boeken-planten-yoga achtertuintje bij een van Dario's bevriende restaurantjes. De namiddag arriveert en geeft wat ruimte aan alle ideeën om mee terug het dal in te reizen.

Outromezzo: Bus Carmen-Medellín

Zondagmiddag, donkergrijze luchten, passagiers leunen rustig achterover in de zachte stoelen, luisterend naar het gepuf van de motor die ons het bergdorp uit loodst.

Halverwege de rit. Links van me kibbelen ze erover dat de man naast me netter moet hoesten. Zijn tactiek is zich voorover buigen en over zijn voeten heen hoesten, dus eigenlijk het hele gangpad in, want hij zit op die ene stoel in de bus met vol bereik over de ruimte: Achterste rij, middelste stoel. Na commentaar van een Colombiaanse Tarzan figuur weer links van de hoester, springt de laatste op en duwt het dakraampje de lucht in. Hij grijnst en beweegt met een soort motoriek van een opgewonden kind, gecombineerd met een soort hallucinerende blik die een reactie lijkt te willen uitlokken. Ik betwijfel de oorsprong van zijn kriebelige neus, maar luister lekker verder naar het Braziliaanse gezang in mijn oren. De hoest-meneer heeft net de plek ingenomen van zijn moeder (denk ik) die na even proberen toch echt niet tussen de armleuningen paste - ze zit nu tegen de glasplaat achter de rug van de chauffeur en kijkt sip. Ik ben dankbaar voor de aanwezigheid van Tarzan - zwarte paardenstaart, rode houthakkersbloes, niet verkouden en volgensmij ook nuchter. Rechts van mij wordt namelijk ook al een tijdje gesnoven, maar met andere doeleinden...

Met op de achtergrond de beboste berghellingen en huisjes in verre dalen, zag ik net voor het hoest-voorval ineens in mijn ooghoek iets zilvers glanzen. Een langwerpig voorwerpje gaat een plastic zakje in, en vervolgens naar een neusgat. Zojuist wendde hij (jonge gast, luie blik, onzekere houding) zich voor een tweede keer naar het donkerblauwe gordijntje voor het busraam, en ik neem een vergelijkbare beweging waar. Er staat een blikje met light bier op de grond, en mijn buurman zit constant met zijn armen in z’n wijde grijze t-shirt te friemelen. 

Terwijl ik dit schrijf is de situatie trouwens alweer verder ontwikkeld! Heerlijk divers, die busreizen. De hoesterik links van mij heeft zijn moeder van het gangpad gesleept en voorin plaatsgenomen. Links van me zit nu een snoepverkoper, die een goede deal sluit met de blijkbaar gretige chocolade-fan aan mijn rechterzijde. Hij eet twee repen bijna tegelijk op, en koopt er dan nog 8. Misschien een goed ruilmiddel voor zijn poedersuiker verslaving. De mannen kijken nietsbegrijpend naar mijn telefoonscherm waar ik deze situatie nu probeer te verwoorden, en dus toch maar even niet het verboden beestje bij z’n naam beschrijf. Wel krijg ik nog een reep aangeboden uit de nieuwe collectie op rechts. Alhoewel onze benen aan beide kanten raken, voel ik me op een andere wereld-wolk die nu even heel dichtbij de levens zweeft van zovelen die hier verstrikt zitten in moedeloze handeltjes om maar de dag door te komen. 

Ik zou tegen snuifmans willen zeggen dat hij vooral die choco-verslaving moet voeden en dat stomme zakje uit het raam moet gooien - dat hij toch al steeds open schuift om wat zuurstof te inhaleren. Het lijkt me beter om niet meer tussen de armleuningen te passen dan deel te zijn van de industrie die hier zo ontstellend veel moorden op haar geweten heeft. Was het maar zo makkelijk om een verslaving om te praten. 

De snoepverkoper verlaat zijn post, choco-snufferd kijkt tevreden uit het raam, en een paar minuten later houdt de bus ineens halt. Weer een opstopping of volgende verkoopshow, neem ik aan. Als iedereen tegelijk begint op te staan betwijfel ik mijn inschatting. Na een blik op de regenboog aan bussen buiten stel ik verbaasd vast dat we al bij de eindhalte in Medellín zijn. De hele situatie en mijn zoektocht naar de juiste zinnen om deze taferelen neer te typen hebben mijn tijdsbesef overwonnen! 

Een aanrader voor lange busreizen in Colombia: schrijf op wat er allemaal gebeurt, en je bent ervan verzekerd dat je eerder aankomt dan dat je alle indrukken verwerkt, verbonden en verklaard hebt.